Guerrilla Gardening versus groenaanleg

Vorige week had ik een corona-proof vergadering met collega’s, we spraken af om een wandeling over Landgoed Amelisweerd te maken. Het prachtige landgoed dat aan de Kromme Rijn tussen Utrecht en Bunnik ligt, is een inspirerende plek. We stemden al wandelend af over het wel en wee van thuiswerken, projecten, de aanpak en de planning. Het was fijn om elkaar live te zien na al de digitale vergaderingen. Even een frisse neus halen was bovendien goed voor onze duurzame inzetbaarheid terwijl we tegelijkertijd konden genieten van het groene erfgoed om ons heen.

Groen erfgoed, wat is dat eigenlijk? Het is de verzamelnaam voor historische aangelegd groen zoals tuinen, parken, woonwijken, verdedigingswerken, begraafplaatsen, buitenplaatsen en landgoederen. Cultuurlandschappen met door de mens beïnvloed groen zoals (hakhout-)bossen, houtwallen vallen ook onder de noemer groen erfgoed. Nederland telt inmiddels al ruim 1.400 rijksbeschermde tuinen, parken en begraafplaatsen. Daarnaast zijn er zo’n 75 beschermde groene verdedigingswerken.

‘Voor behoud, onderhoud en beheer is kennis en liefde nodig’

De bewustwording van en waardering voor dit erfgoed lijkt de laatste tijd toe te nemen. Wil je weten waar de ‘cultuurhistorische pest- en geriefbosjes’ in het Groene Hart zich bevinden? Dan kijk je dus gewoon even op een kaart. Wil je je kennis actualiseren over groen erfgoed en ben je bezig met beleid, beheer of ontwerp voor groen erfgoed? Dan kun je sinds september een opleiding groen erfgoed starten. Ons groene erfgoed staat onder druk en moet vaak ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen. Voor behoud, onderhoud en beheer is kennis en liefde nodig. Gelukkig zijn er enthousiastelingen met groene vingers te vinden die als vrijwilligersgroepen werken aan  landschapsbeheer. De werkzaamheden variëren van onkruid wieden en maaien tot wilgen knotten, het snoeien van fruitbomen en Maasheggenvlechten. Dat het vrijwilligersteam van de Stichting Landschapsbeheer Boxmeer genomineerd is voor de kersverse erfgoedvrijwilligersprijs is een mooie blijk van waardering voor de inspanningen en zorg voor het groen. Maasheggenvlechten is een eeuwenoude traditie in Nederland en een manier om heggen veedicht te maken. Met het uitoefen en doorgeven van dit ambacht wordt niet alleen groen maar ook immaterieel erfgoed in stand gehouden, geweldig!

‘Het groene erfgoed in mijn buurtje vertelt verhalen over het verleden en inspireert tot meer groen doen!’

Historisch groen heeft net als architectuur en bouwkunst in elke periode eigen kenmerken en kwaliteiten, zo is groen in wederopbouwwijken weer heel anders dan het groen in ‘Post 65 recreatiegebieden’, maar allemaal is te beschouwen als ‘natuur om de hoek’. En van natuur om de hoek kunnen we allemaal genieten. Zo koester ik het bijzondere groen bij mij om de hoek. Ik woon in een voormalig hoveniersgebied in Utrecht-Oost waar de Minstroom, de moestuinen en tuindersverenigingen nog steeds getuigen zijn van het feit dat dit gebied vanaf de Middeleeuwen de groentetuin van Utrecht was. Tijdens mijn dagelijkse wandeling langs het historische wilgenpad langs de Minstroom heb ik de afgelopen periode de seizoenswisseling waargenomen en ook de groengroepen aan de slag gezien met koffie en snoeischaren op gepaste afstand. Ik was zelf al begonnen met een geveltuintje om de stenige straat wat op te fleuren, toen ik getipt werd over het fenomeen guerrilla gardening. Voor mensen die de betonlook in de buurt ook wat willen opvrolijken en niet zo goed weten waar ze moeten beginnen; een site vol handige tips en aanmoediging. Dus ik heb besloten om een boomspiegel te adopteren en aan de slag te gaan als guerrilla tuinier om de buurt nog meer in bloei te zetten!

Groen erfgoed kan bijdragen aan actuele opgaven zoals klimaatadaptatie, het versterken van de ruimtelijke kwaliteit, leefbaarheid en zorgt zo voor maatschappelijk meerwaarde. Het groene erfgoed in mijn buurtje vertelt verhalen over het verleden en inspireert tot meer groen doen! Het karakter van het voormalige tuindersgebied wordt wat mij betreft versterkt door het uitoefenen van guerilla gardening. Door een zorgvuldige omgang met ons groene erfgoed vandaag kunnen we een bijdrage leveren aan een gezonde leefomgeving en heeft ons groen een toekomst.

Hanneke Masselink-Duits werkt als erfgoedadviseur bij The Missing Link. Hanneke is ervan overtuigd dat, wanneer er vanuit de kracht van erfgoed gewerkt wordt aan een waardevolle leefomgeving, dit in grote mate bijdraagt aan de kwaliteit van wonen, verblijven, werken én aan ons gevoel van verbondenheid.

Meer lezen?

• Zie voor meer informatie over groen erfgoed het dossier op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, daar vind je ook de handreiking Een toekomst voor groen
• De kaart groen erfgoed vind je hier en voor meer informatie over de opleiding groen erfgoed kijk je op de website van de Hoge School Utrecht
• Zie bijvoorbeeld vrijwilligersgroepen Landschapsbeer van Landschap Erfgoed Utrecht en de bewonersgroepen die zich bezighouden met het beheren van groen rond De Minstroom
• Meer informatie over de erfgoedvrijwilligersprijs en de genomineerden vind je hier
• Maasheggenvlechten is een ambacht dat is geregistreerd als immaterieel erfgoed
• Meer informatie over recreatiegebieden Post’65 vind je in de publicatie Natuur om de hoek
• Verdiep je in de achtergrond van het Minstroomgebied in Utrecht-Oost door deze publieksbrochure te lezen
• In het Rapport Rijk als Rentmeester, sturen op maatschappelijke meerwaarde dat het College van Rijksadviseurs publiceerde lees je meer over maatschappelijke meerwaarde
• Nieuwsgierig naar de guerrilla gardeners en wil je ook meer groen doen?

• Inspirerende nieuwe netwerken en platforms die zich bezig houden met het actualiseren en het toekomstbestendig maken van religieus erfgoed zijn: Toekomst Religieus Erfgoed de Kerkvernieuwers en Netwerk Religieus Erfgoed

bron afbeelding banner: https://landschapinnederland.nl/over-landschap/groen-erfgoed